روانشناسی دین در چهار مکتب (روسیه، آلمان، فرانسه، انگلیسی _آمریکایی)

امروزه رواشناسی مبحث بسیار مهمی است که در تمامی نقاط جهان بسیار با اهمیت و مورد توجه است. یکی از شاخه های مهم این علم، روانشناسی دین است که در ادامه این مطلب به آن نگاهی گذرا داشته ایم.

برگرفته شده از بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی 

نویسنده جناب آقای سعید متقی فر 

ساعت 23:00 مورخ 99/8/17

 

مکتب انگلیسی _آمریکایی 

اولین سنتی که می‌خواهیم به آن اشاره کنیم سنت انگلیسی_آمریکایی است 

رویکر و دیدگاه تجربی و آزمایشگاهی به در مطالعات دینی به طور واضح و مشخصی در این مکتب دیده می‌شود 

 

رویکرد تجربی و حتی آزمایشگاهی به دین و نگاه توصیفی در مطالعات دینی، مهمترین ویژگی این سنت است. گالتون(Galton/1921-22) دانشمند انگلیسی، بنیان‌گذار روان‌شناسیِ تفاوت‌های فردی است و نخستین کسی است که از روش آماریِ همبستگی در این زمینه استفاده کرد. استنلی هال(Hall/1924-44) از بنیان‌گذاران روان‌شناسی دین در آمریکا است. وی برای این منظور دانشکده روان‌شناسی دین در دانشگاه کلارک را تأسیس کرد. جیمز لوبا(Leuba,J.H.) و ادوین استاربوک(Starbuck,E.D.) نیز از شاگردان برجسته هال هستند که بر مطالعه تجربه‌هایی چون ایمان‌آوری، دعا و حالات عرفانی با کاربرد روشهای پرسشنامه، مصاحبه شخصی، زندگی‌نامه‌های خودنوشت و دیگر روش‌های تجربی که قابل تجزیه و تحلیل، رده‌بندی و سنجش آماری‌اند، تأکید داشتند

 

 

مکتب آلمانی 

دومین سنتی که می‌خواهیم به آن اشاره کنیم سنت آلمانی است. در این سنت دین بیشتر در بحث های فلسفی و کار خود را نشان می‌داد و می‌توان به نظریه های فروید که بیشتر یک بی دین بود اشاره کرد

 

 

در حالی که در آمریکا، عمدتاً روان‌شناسان، روان‌شناسی دین را پیشرفت دادند، در آلمان، این رشته بیشتر زمینه کار و در قلمرو بحث فیلسوفان و عالمان الهیات بود. برای مثال در آثار شلایر ماخر(Schleiermacher/1768-34)، دیدگاه روان‌شناختی در مقایسه با موضع الهیاتی، در درجه دوم اهمیت داشت. ویلهلم وونت(Wundt,W. /1920-32) ، فروید(Fruied/56-1939) یونگ(Jung) و اریکسون(Ericson,E.) از دانشمندان این سنت هستند

 

 

مکتب فرانسوی  

 

در این سنت که سومین سنت در مبحث ما است توجه بسیار زیادی به بیماری های روانی و ارتباط آنها با دین شده است و همواره در این باره بحث های زیادی بوده است 

 

 

عمده مساعدت دانشمندان فرانسوی در زمینه روان‌شناسی دین، آثاری است که در حیطه روان‌شناسی مرضی عرضه کرده‌اند، اگر چه علاقه به بحث درباره ارتباط بیماری روانی با دینداری، در دو سنت دیگر نیز وجود داشته است، اما در فرانسه، برخی از بزرگترین آسیب‌شناسان قرن نوزدهم، توجه مستمری به این امر نشان داده‌اند. ژان مارتین شارکو(Charcot,J.M./93-25)، تئودور فلورنو(Flournoy,T./1920-54)، ژرژ برژه(Berguer,G./1945-73) و ژان پیاژه(Piajet, J./1980-96) از پیشروان این سنت به شمار می‌روند.

پس از این دوره با پیدایش مکتب رفتاری‌نگری(دهه 1930 تا 1960) در روان‌شناسی، عملاً روان‌شناسی دین در انزوا قرار گرفت و با افول مواجه گردید. زیرا تحقیق در مسائل دینی با روش تنگ‌نظرانه و محدود رفتاری‌نگری به ندرت میسر می‌شد. اما با از بین رفتن رفتاری‌نگری، دوباره روان‌شناسی دین مورد توجه جدی روان‌شناسان و دین پژوهان قرار گرفت و هم اکنون یکی از رشته‌های مورد توجه در دانشگاه‌های روان‌شناسی دنیا می‌باشد

 

 

مکتب روسیه

 

این سنت نسبت به باقی سنت ها موفقیت چشمگیری نداشت و خیلی ادامه پیدا نکرد به همین دلیل مطلب زیادی هم راجب این سنت در دسترس نیست 

 

 

 

 

منابع کلی 

1.قربانی، نیما، روان‌شناسی دین: یک روی‌آورد علمی چند تباری، قبسات، 1377، شماره 8، ص24.

 

 

2. برای بررسی و نقد این تعاریف ببینید: جعفری، محمدتقی، فلسفه دین، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ سوم 1386، صص84 تا 105 .

 

 

3. آذربایجانی، مسعود، روان شناسی دین از دیدگاه ویلیام جیمز، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1387، ص3.

 

 

4. آذربایجانی، مسعود، اصل، سید‌مهدی، درآمدی بر روان‌شناسی دین، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها(سمت)، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1385، ص5.

 

 

5. قربانی، نیما، پیشین، ص25.

 

 

6. میرچا الیاده، فرهنگ و دین، برگزیده مقالات دائره المعارف دین، ترجمه هیئت مترجمان زیر نظر بهاء‌الدین خرمشاهی، تهران، طرح‌نو، 1384، ص177.

7. آذربایجانی، مسعود، پیشین، ص 5.

8. آذربایجانی، مسعود، اصل، سید‌مهدی، پیشین، ص16.

 

 

9. آذربایجانی، مسعود، اصل، سید‌مهدی، پیشین، ص20.

10. کولینز، جی. آر، وودر، تی. ای، روان‌شناسی دین و نقش دین در سلامت جسم و روان، ترجمه مجتبی حیدری، معرفت، اسفند1382، شماره 75، ص80.